Działalność finansowa i inwestycyjna polskich małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście międzynarodowym

XX wiek przyniósł zmiany we współczesnych stosunkach międzynarodowych, polegające na znacznej ich intensyfikacji na wszelkich płaszczyznach społecznej, gospodarczej, politycznej. Powszechnie mówi się o procesie globalizacji. W kontekście ekonomicznym z pojęciem globalizacji wiązano przede wszystkim działalność dużych przedsiębiorstw, natomiast w odniesieniu do małych i średnich, mówiono raczej o umiędzynarodowieniu ich działalności.

 

Powstanie Jednolitego Rynku Europejskiego oraz inne procesy integracyjne na świecie stworzyły dla tych przedsiębiorstw zarówno wiele szans jak i zagrożeń. Do podstawowych barier ograniczających rozwój MŚP można zaliczyć: prawne, administracyjne, wynikające z polityki makroekonomicznej państwa, a także bariery kapitałowe, związane głównie z ograniczonymi możliwościami pozyskania środków finansowych na działalność inwestycyjną. Wraz z procesem jednoczenia się rynku europejskiego pojawiły się dla polskich MŚP nowe szanse, głównie związane z możliwością prowadzenia działalności na Wspólnym Rynku UE.

 

Działalność międzynarodowa firmy przyczynia się do osiągania większych zysków, podnosi konkurencyjność oraz wspiera zrównoważony rozwój firmy. Jednak małe i średnie przedsiębiorstwa nadal, w większości przypadków, koncentrują swoją działalność na rynkach krajowych nie wykorzystując możliwości, jakie daje rynek wewnętrzny i globalizacja gospodarki, dlatego też celem tego artykułu jest próba oceny stopnia internacjonalizacji polskich MŚP. W pierwszej części artykułu dokonano przeglądu literatury w tym zakresie. W części drugiej w oparciu o wtórne dane empiryczne, pochodzące z badań przeprowadzonych w całej Polsce przez Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych „Lewiatan” oraz Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, dokonano analizy i oceny stopnia internacjonalizacji polskich MŚP. Natomiast część trzecia opracowania, która została przeprowadzona na podstawie badań własnych, dotyczy małopolskich MŚP.

Internacjonalizacja – ujęcie teoretyczne

W literaturze przedmiotu bardzo często termin internacjonalizacji jest używany zamiennie z pojęciem globalizacji. Często termin globalizacja jest definiowany jako „zespół procesów prowadzących do intensyfikacji ekonomicznych, politycznych i kulturowych stosunków poprzez granice” [Sreeten 2002]

 

Najczęściej jednak w odniesieniu do MŚP, mówi się o internacjonalizacji, a rzadziej o wpływie globalizacji na małe i średnie przedsiębiorstwa [Daszkiewicz 2004].

 

Jak twierdzi M. Jarociński o internacjonalizacji przedsiębiorstwa można zacząć mówić, gdy przedsiębiorstwo w dowolnym aspekcie swojej działalności wchodzi w relacje z jakimikolwiek podmiotami poza granicami kraju, w którym rozpoczęło działalność [Jarociński 2012]. Z. Pierścionek stwierdza, że internacjonalizacja przedsiębiorstwa oznacza: każdą formę i zakres powiązań jego różnych działalności z rynkami zagranicznymi [Pierścionek 2003]. Te powiązania mogą dotyczyć różnych ogniw w łańcuchu wartości. Podobnie szeroko na internacjonalizację patrzy S. Hollensen stwierdzając, że internacjonalizacja występuje, gdy firma rozszerza swoje B+R, produkcję, sprzedaż i inne działania na rynki zagraniczne [Hollensen].

 

Z. Pierścionek dokonuje również ważnego rozróżnienia w zakresie internacjonalizacji, ponieważ mówi o umiędzynarodowieniu rynków zbytu i umiędzynarodowieniu czynników produkcji [Pierścionek 2003], a więc o dwóch różnych kierunkach międzynarodowych powiązań przedsiębiorstwa na jego ścieżce ekonomicznej. Nieco inny podział przedstawia M. Gorynia, który wyróżnia internacjonalizację czynną i bierną. Za internacjonalizację czynną uważa on ekspansję zagraniczną przedsiębiorstwa w różnych możliwych formach zaś internacjonalizację bierną określa jako wchodzenie w różne związki gospodarcze z partnerami zagranicznymi bez wychodzenia z działalnością gospodarczą poza granice kraju, w którym jest zlokalizowana dana firma. Definiując samą internacjonalizację, podkreśla, że „o internacjonalizacji można mówić wtedy, gdy choć jeden produkt (usługa) w portfelu produktów-rynków firmy jest związany z rynkiem zagranicznym” [Gorynia 2007].

 

W literaturze przedmiotu często zwraca się uwagę na procesowy charakter internacjonalizacji. M.K. Nowakowski zauważa, że internacjonalizacja przedsiębiorstwa: może być rozumiana jako rozwój przedsiębiorstwa i interpretowana zarówno jako proces lub jako zmiana jego sfery działalności [Nowakowski 1999]. Internacjonalizację jako proces definiuje również P. Pietrasieński, który stwierdza, że internacjonalizacja jest procesem opartym na eksportowaniu produktów, a coraz częściej także na przenoszeniu ich produkcji do innych krajów [Pietrasieński 2005]. Sprzedaż produktów na rynkach zagranicznych wymaga często od przedsiębiorstwa szeregu dostosowań, dlatego, jak stwierdzają J. Johanson i J.-E. Vahlne, internacjonalizacja przedsiębiorstwa jest „konsekwencją procesu stopniowych dostosowań do zmieniającego się otoczenia przedsiębiorstwa, zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego” [Johanson, Vahlne1977].

 

W kontekście wyników badań prezentowanych w tym opracowaniu można przyjąć, że internacjonalizacja przedsiębiorstwa to proces polegający na włączaniu się przedsiębiorstwa w działalność gospodarczą poza krajem macierzystym. Jak wykazano powyżej, w literaturze przedmiotu przyjęto różne modele i miary tego zjawiska. W niniejszym artykule za kryteria internacjonalizacji przyjęto:

• import i eksport,
• różne formy i rodzaje współpracy (w tym: filie i oddziały za granicą, bezpośrednie inwestycje za granicą, świadczenie usług za granicą, utrzymywanie kontaktów z partnerem zagranicznym),
• możliwości rynkowe i konkurencja.

 

Działalność międzynarodowa polskich MŚP

Problematyka internacjonalizacji polskich MŚP jest przedmiotem badań od początku procesu rozszerzania się rynku europejskiego. Z badań prowadzonych przez Nelly Daszkiewicz wynika, że podstawową formą przejawu działalności międzynarodowej w roku 2004 była działalność eksportowa [Daszkiewicz 2004].

 

Z kolei jak podaje J. Rymarczyk formy internacjonalizacji mogą przybierać różną postać, jak np.: eksport, przekazanie licencji, franchising, joint venture, filia zagraniczna, zakład produkcyjny oraz spółka córka [Rymarczyk 2004].

 

Badania przeprowadzone przez KPMG w 2010 r. wskazują, że w przypadku polskich przedsiębiorstw najczęstszą formą internacjonalizacji jest eksport produktów na rynki zagraniczne (88 proc.), alianse z partnerami zagranicznymi (55 proc.), własne oddziały (23 proc.) czy licencje (12 proc.). Dużo mniej firm zakłada spółki joint venture (4 proc.). Wyniki badań przedstawiono w tabeli 1.

 

Badania przeprowadzone przez KPMG dotyczyły wszystkich przedsiębiorstw funkcjonujących w Polsce. Natomiast w tabeli 2 przedstawiono działalność międzynarodową polskich MŚP. Jak wskazują badania przeprowadzone przez Ministerstwo Gospodarki, Departament Prognoz i Analiz, działalność mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w latach 2009–2011 sprowadzała się przede wszystkim do: bezpośrednich inwestycji za granicą, świadczenia usług na rynku zagranicznym oraz utrzymywania kontaktów z partnerem zagranicznym.

 

W latach 2003–2009 liczba firm eksportujących rosła. W 2009 roku liczba podmiotów małych i średnich wynosiła 50 828 z czego 17 079 stanowili eksporterzy. Ich liczba wzrosła o 6,5 proc. w stosunku do roku 2008. W tym samym czasie liczba firm eksportujących w grupie dużych przedsiębiorstw wzrosła o 4,8 proc. W rezultacie udział MŚP – eksporterów w ogólnej liczbie przedsiębiorstw eksportujących zwiększył się z 87,5 proc. do 88,9 proc. Jednak w roku 2010 i 2011 nieznacznie się zmniejszyła w stosunku do roju 2009 (tab.3).
Z funkcjonujących w 2011 roku 13 888 stanowili MŚP eksporterzy. Z czego 6935 można zakwalifikować jako małe przedsiębiorstwa, a 6953 jako podmioty średnie. W ostatnich czterech latach udział małych firm eksportujących zwiększał się z 48,5 proc. w 2007 roku do ponad 50 proc. w roku 2010. Natomiast w grupie firm średnich można zauważyć tendencję odwrotną. Udział eksporterów zmalał z 51,5 proc. w roku 2007 do 49,7 proc. w roku 2010 [Raport: Trendy rozwojowe sektora MŚP 2011].

 

82 proc. MŚP, dla których Wspólny Rynek (WR) ma lub może mieć znaczenie widzi związane z funkcjonowaniem na nim zagrożenia. Są to między innymi: wzrost konkurencji na rynku polskim. Tak uważa ponad 62 proc. ankietowanych. Ponad połowa twierdzi, że WR wymusza konieczność podnoszenia wynagrodzeń w stopniu wyższym niż wynika to ze wzrostu wydajności pracy w Polsce. Inne zagrożenia to brak pracowników, gdyż mają oni możliwość pracy w innych krajach UE oraz konieczność wynagradzania pracowników przy realizacji kontraktów na rynkach UE według stawek tam obowiązujących. Tylko 18 proc. respondentów nie widzi żadnych zagrożeń. Wyniki badań przedstawiono w tabeli 4.

 

Jednocześnie 77 proc. MŚP, dla których WR ma lub może mieć znaczenie widzi szanse wynikające z prowadzenia działalności na rynku międzynarodowym. Ponad 64 proc. respondentów dostrzega możliwość sprzedaży swoich produktów i usług, a prawie 48 proc. możliwość uruchomienia działalności na rynku unijnym. Inne szanse postrzegane przez polskich przedsiębiorców to: łatwiejsze pozyskanie inwestora, dostęp do kredytów, możliwość wykorzystania wykwalifikowanej kadry pracowniczej oraz możliwość inwestowania w inne przedsiębiorstwa. Dokładne zestawienie szans postrzeganych przez polskich przedsiębiorców zawarto w tabeli 5.

Działalność finansowa i inwestycyjna polskiego sektora MŚP

Realizowane działania inwestycyjne, a w zasadzie stopień ich innowacyjności ma wpływ na możliwość funkcjonowania i konkurowania przedsiębiorstw na rynku. Jednym z wyznaczników konkurencyjności polskich MŚP jest ich pozycja na międzynarodowym rynku, czyli możliwość sprzedaży przez daną firmę swoich produktów i usług za granicą, na dobrze rozwiniętym rynku, do jakich zalicza się z pewnością rynek Unii Europejskiej. Dlatego też poniżej zostaną zaprezentowane wyniki badań na temat struktury realizowanych inwestycji oraz źródeł ich finansowania.

 

W latach 2003–2011 połowa przedsiębiorców nie realizowała żadnych działań inwestycyjnych. Spośród grupy przedsiębiorstw, które inwestowały w okresie poprzedzającym przystąpienie Polski do UE, dominowały inwestycje w komputery i systemy komputerowe (ponad 60 proc. małych i średnich przedsiębiorców). Te decyzje inwestycyjne wydają się być uzasadnione, ponieważ ponad 50 proc. przedsiębiorstw w tamtym okresie nie posiadała systemów komputerowych ani dostępu do Internetu. W 2003 roku głównym nurtem inwestycyjnym był zakup używanych maszyn i urządzeń produkcyjnych, przede wszystkim ze względu na brak wystarczających środków finansowych na zakup nowych środków trwałych, co potwierdzają dane zawarte w tabeli nr 7. W roku 2004 inwestowano także w kupno maszyn i urządzeń o podobnych parametrach produkcyjnych do posiadanych, rozwój sieci sprzedaży, poprawę jakości oferowanych usług, zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń produkcyjnych. Czynnikiem motywującym do podjęcia wymienionych inwestycji była przede wszystkim chęć podołania wzmożonej konkurencji na rynku unijnym [zob. szerzej w Duda 2009].

 

Wyraźna zmiana struktury inwestycji jest widoczna od roku 2005. Większość przedsiębiorców zaczęła inwestować w nowe maszyny i urządzenia produkcyjne z myślą o wprowadzaniu na rynek nowych produktów i usług. Od 2007 roku można zauważyć niewielki spadek odsetka przedsiębiorstw zainteresowanych inwestycjami w innowacje, co przejawia się w malejącej liczbie inwestujących w maszyny i urządzenia ze względu na nową technologię (tab.6). Powodem rezygnacji z innowacyjnych i zarazem kosztownych inwestycji mógł być mały popyt na rynku polskim na produkty innowacyjne. Wynika to z faktu, iż większość polskich konsumentów przy podjęciu decyzji o zakupie kieruje się ceną.

 

Rodzaj, ilość oraz stopień innowacyjności realizowanych działań inwestycyjnych w dużej mierze jest zależna od możliwości pozyskania środków finansowych. Dlatego też poniżej zaprezentowano źródła finansowania inwestycji polskich MŚP przedsiębiorców. Jak wynika z danych zawartych w tabeli nr 7 głównym źródłem finansowania inwestycji polskich MŚP był i jest kapitał własny pochodzący z zysku zatrzymanego i kapitału wniesionego przez właścicieli. Drugim źródłem finansowania był kredyt bankowy. Rok 2000 był rokiem przełomowym, gdyż z tego źródła korzystało prawie 40 proc. MŚP przedsiębiorców, a od 2004 można zauważyć wyraźnie malejącą tendencję, co może wynikać z faktu, że banki zaczęły zaostrzać kryteria przyznawania kredytów, głównie ze względu na dużą liczbę kredytów straconych oraz duży odsetek firm funkcjonujących krócej niż jeden rok. Można również zaobserwować coraz mniejsze zainteresowanie przedsiębiorców leasingiem. Strukturę finansowania inwestycji w polskim sektorze MŚP w latach 2000–2011 przedstawia tabela 7.

 

Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli powyżej, w ciągu jedenastu analizowanych lat, źródła finansowania inwestycji w polskich MŚP nie uległy zmianie. Można jedynie zaobserwować malejący odsetek przedsiębiorców korzystających z kredytów bankowych i leasingu. W roku 2000 z kredytów korzystało prawie 40 proc. przedsiębiorców, a w 2011 już tylko 12 proc.

 

W sektorze małych i średnich przedsiębiorstw pozyskanie kredytów inwestycyjnych jest bardzo trudne, dużo częściej banki oferują krótkookresowe kredyty inwestycyjne, gdyż towarzyszy im mniejsze ryzyko niespłacenia. Spośród firm, które w 2011 roku pozyskały kredyty bankowe zaledwie 6 proc. korzystało z kredytów inwestycyjnych. Większość przedsiębiorców otrzymała kredyty w rachunku bieżącym oraz kredyty na działalność obrotową.

Działalność finansowa i inwestycyjna małopolskich MŚP w latach 2009–2011

W tej części artykułu, zostaną zaprezentowane wyniki badań własnych autorki przeprowadzone w Małopolsce w latach 2009–2011 na próbie 100 mikroprzedsiębiorstwach. Próba została dobrana w sposób losowy. W badaniach uczestniczyły mikroprzedsiębiorstwa  z branży usługowej. Ze względu na małą próbę badawczą, wyniki tych badań nie upoważniają do wnioskowania o całej populacji małopolskich MŚP a jedynie mają charakter poglądowy.

 

W małopolskich mikoprzedsiębiorstwach, podobnie jak, w całym polskim sektorze MŚP, w latach 2009–2011, głównym źródłem finansowania działalności inwestycyjnej był zysk zatrzymany i kapitał właścicieli. Ponadto tylko w 2009 roku 6 proc. respondentów pozyskało venture capital (tab. 8).

 

Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 8 oprócz kapitałów własnych, podobnie jak w przypadku przedsiębiorców z całego polskiego sektora MŚP z kredytów bankowych korzystała tylko nieliczna część przedsiębiorców. Tylko nieliczni uzyskali poręczenia kredytowe z funduszy poręczeń kredytowych, również w niewielkim stopniu korzystano z pomocy inkubatorów przedsiębiorczości. W odniesieniu do obcych kapitałów, korzystano tylko z: kredytów bankowych i leasingu.

 

W 2010 roku w porównaniu do 2009, znacznie mniej (o 18 proc. mniej) firm korzystało z kredytów bankowych, o 15 proc. mniej finansowało inwestycje leasingiem. Nikt nie korzystał z finansowania venture capital, wsparcia poręczeń funduszy kredytowych oraz pomocy inkubatorów przedsiębiorczości. Natomiast w 2011 r. odsetek przedsiębiorców korzystających z kredytów bankowych wzrósł ponownie do 33 proc., a leasingu do 20 proc.

 

Ze względu na problemy z pozyskaniem kredytów bankowych na cele inwestycyjne część przedsiębiorców, aby sfinansować planowane inwestycje zaciągała kredyty bankowe dla osób fizycznych i przeznaczała je na realizację inwestycji. Wyniki badań zamieszono w tabeli 9.

 

Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 9, w 2010 roku o 2 proc. mniej firm korzystało z tej formy kredytowania i również o 14 proc. mniej miało zamiar pozyskania tych środków. Natomiast w 2011 roku można zauważyć wyraźny wzrost odsetka MŚP przedsiębiorców finansujących inwestycje z kredytów dla osób fizycznych (do 13 proc.), co może być efektem mniejszego stopnia wykorzystania kredytów inwestycyjnych.

 

Ankietowani małopolscy mikroprzedsiębiorcy realizowali, w latach 2009–2011, różnego typu działania inwestycyjne. Inwestowali przede wszystkim w: maszyny i urządzenia produkcyjne o podobnych parametrach produkcyjnych do posiadanych, maszyny i urządzenia ze względu na nową technologię, poprawę jakości, kupowali również licencje i patenty. Należy zwrócić uwagę na fakt, że większość z tych inwestycji można uznać za innowacyjne. Wyniki badań przedstawiono w tabeli 10.

 

W analizowanym okresie można zauważyć pewne różnice w strukturze inwestycji. W 2009 roku znacznie więcej firm (o 16 proc. niż w 2010 roku i o 21 proc. więcej niż w 2011 roku) inwestowało w maszyny o podobnych parametrach do posiadanych. Natomiast liczba przedsiębiorstw inwestujących w maszyny ze względu na nowe technologie, oraz licencje i patenty w latach 2009–2010 była taka sama, ale w 2011 roku można zauważyć 12 proc. spadek liczby przedsiębiorców realizujących ten typ inwestycji. Podobnie zmalała liczba przedsiębiorstw inwestujących w nowe technologie oraz ochronę środowiska. Co może być wynikiem kryzysu, a w dalszej konsekwencji małego popytu na innowacje na rynku polskim. Natomiast znacznie więcej firm inwestowało w modernizację swoich biur.

 

W tej grupie przedsiębiorstw jedna trzecia prowadzi współpracę na terenie Unii Europejskiej. Współpraca najczęściej polega na tym, że polskie MŚP są poddostawcami dla firm eksportujących, a rzadziej współpracują na zasadzie outsourcingu, aliansów zawieranych z krajowymi i międzynarodowymi firmami, czy współpracy kapitałowej (tab. 11).

 

Ankietowani małopolscy przedsiębiorcy współpracują również z firmami zagranicznymi, które mają swoje siedziby na terenie Polski (31 proc.), z firmami unijnymi (25 proc.). Podobnie 27 proc. współpracuje z firmami polskimi mającymi siedziby na terenie RP. 38 proc. nie prowadzi współpracy z firmami w żadnej formie. Wyniki badań przedstawiono w tabeli 12.

 

Z badanej populacji 14 proc. zadeklarowało, że zajmuje się eksportem, a 7 proc. ma taką działalność w planach. Jednocześnie jedna trzecia respondentów zajmuje się importem i 7 proc. ma taki zamiar w przyszłości. Można zatem stwierdzić, że większość małopolskich MŚP nie prowadzi działalności międzynarodowej ani w firmie eksportu (79 proc.), ani w formie importu (60 proc.).

 

Z danych zaprezentowanych powyżej wynika, że małopolskie MŚP w latach 2009–2011 przejawiały dużo większą skłonność do internacjonalizacji swoich działań, niż średnia dla całego polskiego sektor MŚP analizowanego łącznie.

Wnioski

Z analizy wyników badań empirycznych oraz studium literatury można wywnioskować, że pomimo różnego podejścia do internacjonalizacji, najczęściej o internacjonalizacji przedsiębiorstw mówi się w aspekcie eksportu. Tak zjawisko to definiują Daszkiewicz i Piertasiński. Natomiast Pierścionek, Godynia i Nowakowski o internacjonalizacji mówią w kontekście ekspansji poza granice kraju. W literaturze przedmiotu zjawisko internacjonalizacji dzielone jest na dwie kategorie: czynną (czyli ekspansja zagraniczna) oraz bierną (różne formy współpracy z partnerami zagranicznymi bez wychodzenia poza granice kraju, w którym jest prowadzona działalność gospodarcza). Analizując dane empiryczne przedstawione w niniejszym artykule, zgodnie z powyżej przedstawioną kwerendą literatury, należy stwierdzić, że ok. 30 proc. polskich małych i średnich firm prowadzi działalność eksportową. Począwszy od 2003 r. do 2009 r. liczba MŚP eksporterów wzrastała, ale w roku 2011 widoczna jest zmiana tendencji. Liczba firm eksportujących nieznacznie spadła w stosunku do roku poprzedniego.

 

Słabością polskich MŚP jest niska skłonność do prowadzenia działalności na rynku międzynarodowym. Ankietowani przedsiębiorcy jako zagrożenia związane z eksportem podali między innymi: wzrost konkurencyjności, konieczność podnoszenia wynagrodzeń pracownikom, czy brak siły roboczej w Polsce. Respondenci zauważają również pewne szanse wynikające ze współpracy na rynku międzynarodowym: możliwość sprzedaży swoich produktów i usług, łatwiejsze pozyskanie inwestora czy możliwość pozyskania wykwalifikowanej kadry pracowniczej z rynku UE.

 

Można też zauważyć zmiany w zakresie form internacjonalizacji. Z badań prowadzonych w 2004 roku przez Nelly Daszkiewicz wynika, że wówczas podstawą działalności polskich MŚP na rynku międzynarodowym był eksport. Z wyników badań prowadzonych przez J. Rymarczyk wynika, że podstawowe formy internacjonalizacji w 2004 roku to: przekazanie licencji, spółki joint venture czy franchising. Natomiast w 2010 roku oprócz eksportu, który nadal jest podstawowym przejawem działalności międzynarodowej polskich MŚP, ponad połowa respondentów uczestniczy w aliansach, zakłada własne filie lub oddziały za granicą (tab. 1).

 

Z kolei w odniesieniu do małopolskich MŚP, można zauważyć, że małopolskie MŚP wykazują większy stopień umiędzynarodowienia działalności. Jedna trzecia z nich prowadzi współpracę na rynku unijnym. Przedsiębiorcy są najczęściej poddostawcami dla większych firm eksportujących, niektórzy zawiązują współpracę na zasadzie aliansów krajowych i międzynarodowych. 27 proc. respondentów prowadzi, na różnych zasadach, współpracę z firmami polskimi, jedna czwarta z firmami unijnymi, jedna trzecia z firmami zagranicznymi mającymi siedzibę na terenie Polski i 6 proc. z firmami spoza UE. 14 proc. zajmuje się eksportem, 7 proc. ma taki zamiar w przyszłości, 33 proc. zajmuje się importem, a 7 proc. ma taki plan na przyszłość.

 

Pomimo tych pozytywnych wyników wciąż jeszcze 60 proc. nie prowadzi działalności importowej, a ponad 70 proc. eksportowej, co świadczy o niskim stopniu internacjonalizacji polskich MŚP.

 

Możliwość sprzedaży produktów czy usług na rynku międzynarodowym zależy również od konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku. Na konkurencyjność z kolei mają wpływ realizowane inwestycje, a te w dużej mierze są zależne od dostępu do źródeł finansowania. Z analizy danych w tym zakresie wynika, że w latach 2000–2011 głównym źródłem finansowania działalności inwestycyjnej polskich MŚP był i nadal jest kapitał własny. Natomiast widoczny jest niewielki udział kapitałów obcych w finansowaniu inwestycji, co bezpośrednio przekłada się na strukturę tych inwestycji. Z analizy danych przedstawionych w tabeli 6. można zauważyć niewielki odsetek firm realizujących inwestycje o charakterze innowacyjnym, co wpływa niekorzystnie na proces internacjonalizacji polskich MŚP na Wspólnym Rynku UE.

 

Dr inż. Joanna Duda
Wydział Zarządzania, Katedra Zarządzania organizacjami, Kadrami i Prawa Gospodarczego

 

Literatura:
1. Daszkiewicz N., Internacjonalizacja małych średnich przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce, Scientific Publishing Group, Gdańsk 2004
2. Duda J., Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw polskich z sektora MŚP, [w:] prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław, 2009
3. Duda J., Strategie finansowania działalności inwestycyjnej polskich MŚP na rynku Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 685, Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenie nr 46, Strategie i determinanty wzrostu wartości przedsiębiorstwa, Szczecin 2011,
4. Duda J., Wpływ funduszy strukturalnych na działalność małych i średnich przedsiębiorstw województwa małopolskiego, [w:] „Zarządzanie finansami firm – teoria i praktyka”, (red. Bernaś B., Kopiński A., Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2011
5. Gorynia M., Strategie zagranicznej ekspansji przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2007
6. Hollensen S., Global Marketing, 5th edition, FT Prentice Hall, London 2011
7. Jarociński M., Urodzeni globaliści w badaniach na świecie i w Polsce, Studia i prace kolegium zarządzania i finansów, SHG, Warszawa, 2012, zeszyt naukowy 144
8. Johanson J., Vahlne J.-E., The Development and Increasing F Studies, Nr 8 (1),1977
9. Monitoring kondycji sektora MŚP, PKPP Lewiatan, Warszawa 2006
10. Monitoring sektora MŚP, PKPP Lewiatan, Warszawa 2004, 2009, 2010
11. Nowakowski M.K., Wprowadzenie do zarządzania międzynarodowego, Difin, Warszawa 1999
12. Pierścionek Z, Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003
13. Pietrasieński P., Międzynarodowe strategie marketingowe, PWE, Warszawa 2005
14. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2006–2007, (red.) Żołnierski A., Zadura-Lichota P., Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2008
15. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2008–2009, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010
16. Rymarczyk J., Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa, 2004
17. Sreeten P., Globalization and Competitiveness, Implications for Development Hing, cyt za Globalizacja. Mechanizmy i wyzwania. Liberska (red.), PWE, Warszawa 2002
18. Starczewska-Krzysztoszek M., Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, [w:] „infos”, Biuro Analiz Sejmowych, nr 4, 2008
19. Strategie umiędzynaradawiania przedsiębiorstw, Raport KPMG, 2010
20. Trendy rozwojowe sektora MŚP w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2010 roku, MG DPiA, nr 1/2011, Warszawa 2011
21. Trendy rozwojowe sektora MŚP w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2009 roku, MG DPiA, nr 1/2010, Warszawa 2011
22. Trendy rozwojowe sektora MŚP w ocenie przedsiębiorców w pierwszej połowie 2011 roku, MG DPiA, nr 1/2012, Warszawa 2011
23. Trendy rozwojowe sektora MŚP w ocenie przedsiębiorców w pierwszej połowie 2012 roku, MG DPiA, nr 2/2012, Warszawa 2011

Tab. 1. Formy internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw w 2010 roku

Źródło: opracowanie na podstawie: [Raport KPMG, 2010]

Tab. 2. Działalność polskich MŚP za granicą w latach 2009–2012

Opracowanie własne na podstawie: [Raporty MG DPiA, Trendy rozwojowe sektora MŚP w ocenie przedsiębiorców: 2009, 2010, 2011, 2012]

Tab. 3. Eksportujące MŚP na tle wszystkich eksporterów

Źródło: opracowanie na podstawie [Raporty MG DPiA, Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców: 2009, 2010, 2011, 2012]

Tab. 4. Zagrożenia wynikające z funkcjonowania na WR unijnym, w opinii przedsiębiorców w 2011 roku

Źródło: opracowanie na podstawie: [Raport PKPP „Lewiatan”, 2011]

Tab. 5. Szanse wynikające z funkcjonowania na WR unijnym w opinii przedsiębiorców w 2011 roku

Źródło: opracowanie na podstawie: [Raport PKPP „Lewiatan”, 2011]

Tab. 6. Struktura inwestycji w polskim sektorze MŚP w latach 2003–2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Raporty PKPP Lewiatan:2003,2004,2005, 2006,2009, 2010, Żołnierski A., Zaduda-Lichota P., 2008]

Tab. 7. Źródła finansowania działalności polskiego sektora MŚP w latach 2000–2011

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Raporty PKPP Lewiatan: 2000, 2003, 2004,2006,2009, 2010, Raport: MG DPiA, 2011]

Tab. 8. Źródła finansowania inwestycji w małopolskich mikroprzedsiębiorstwach w latach 2009–2011

Źródło: Badania własne

Tab. 9. Odsetek przedsiębiorców realizujących inwestycje z kredytów bankowych dla osób fizycznych w latach 2009–2011

Źródło: badania własne

Tab. 10. Struktura inwestycji małopolskich mikro przedsiębiorstw w latach 2009–2011

Źródło: Badania własne