Przejdź do treści Przejdź do stopki
Aktualności

Aktualności

Karta poczty obozowej KL Sachsenhausen adresowana do Marii Bolewskiej, nadana przez Andrzeja Bolewskiego 29 grudnia 1939 r. Fot. Muzeum Krakowa

80. rocznica „Sonderaktion Krakau”

W tym roku mija 80 lat od zbrodniczej akcji wymierzonej w polską inteligencję, nazwanej później „Sonderaktion Krakau”. 6 listopada 1939 r. wśród aresztowanych 183 profesorów i innych pracow­ników nauki znaleźli się niemal wszyscy profesorowie i docenci Akademii Górniczej, spośród których w niemieckim obo­zie koncentracyjnym w Sachsenhausen zamordowano i zamęczono trzech profesorów, w tym dwóch rektorów: prof. Antoniego Hoborskiego i prof. Władysława Taklińskiego.

Najazd Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. przerwał działalność Akademii Górniczej. 6 września Kraków zajęły wojska niemieckie. Rozpoczęła się grabież mienia uczelni i przygotowanie głównego budynku na siedzibę rządu Generalnej Guberni. Mimo niepewnej sytuacji politycznej czynniki polskie postanowiły organizować szkolnictwo. Już 9 września, na zaproszenie rektora UJ, odbyło się zebranie około 20 osób związanych ze szkolnictwem. W toku dyskusji postanowiono powołać do życia „Tymczasową Komisję Szkolną” jako ciało kolegialne. Ponadto senat UJ, znając przychylne stanowisko niektórych wyższych oficerów niemieckich i niemieckiego prezydenta miasta, 19 października 1939 r. zdecydował o otwarciu uczelni w roku 1939/1940. Początkowo istniał również zamiar uruchomienia Akademii Górniczej, jednak – z uwagi na zajęcie jej głównego budynku przez władze niemieckie – ogłoszono, że w roku akademickim 1939/1940 uczelnia nie będzie otwarta.

Tymczasem, na żądanie radcy rządowego, SS-Sturmbannführera dr. Bruno Müllera, 6 listopada 1939 r. zwołano ogólne zebranie profesorów UJ w celu poinformowania zebranych o poglądach niemieckich władz na sprawy nauki i szkolnictwa. W dniu tym o godz. 12.00 w sali nr 66 Collegium Novum zebrali się licznie profesorowie i wykładowcy. Budynek został otoczony przez Gestapo, a zebrani aresztowani. Wśród aresztowanych znaleźli się również profesorowie Akademii Górniczej, którzy w tym czasie brali udział w zebraniu własnym, odbywającym się w sali posiedzeń Wydziału Filozoficznego UJ. Uwięziono 183 osoby spośród profesorów, docentów i asystentów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej oraz wiele osób spoza Uniwersytetu.

Wśród aresztowanych w tzw. „Sonderakton Krakau” znaleźli się profesorowie:

 

Aresztowanych zatrzymano w więzieniu przy ul. Montelupich, następnie przeniesiono do koszar przy ul. Mazowieckiej, potem przewieziono do więzienia we Wrocławiu i w końcu do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Już po kilku dniach tej gehenny zwolniono profesora Iwana Feszczenko-Czopiwskiego i docenta Mikołaja Czyżewskiego, którzy byli narodowości ukraińskiej. Ze względu na podeszły wiek zwolniony został także docent Edward Windakiewicz (miał wtedy 81 lat).

W obozie koncentracyjnym utracili życie:

  • zastępca profesora dr inż. Antoni Meyer,
  • prof. inż. Władysław Takliński,
  • prof. dr Antoni Hoborski.

 

9 lutego 1940 r. zwolniono starszych profesorów. W obozie pozostali: Andrzej Bolewski, Stanisław Gołąb i Julian Kamecki. Przewieziono ich do obozu koncentracyjnego w Dachau i dopiero w ostatnim kwartale 1940 r. zwolniono. Zwolnienie profesorów było możliwe na skutek szerokiej akcji protestacyjnej prowadzonej przez środowiska naukowców całego świata.

Źródło: historia.agh.edu.pl

Więcej w artykule prof. Andrzeja Bolewskiego „Akademia Górnicza w obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau”

 

 

Stopka